Ο ρόλος του εκπαιδευτικού στη σημερινή κοινωνία έχει αλλάξει πολύ τα τελευταία χρόνια. Έχει παρατηρηθεί μια γενικότερη αλλαγή της έννοιας της εκπαίδευσης η οποία δεν περιορίζεται μόνο στον ρόλο του εκπαιδευτικού. Ωστόσο, αν επικεντρωθεί κανείς σε αυτόν, μπορεί να θεωρήσει πως ο εκπαιδευτικός πέρα από την μετάδοση ακαδημαϊκής γνώσης, αντιμετωπίζει νέες προκλήσεις και πρωτόγνωρες καταστάσεις στη τάξη και στον χώρο του σχολείου.

Ένα από τα βασικότερα στοιχεία που καλείται να διεκπεραιώσει είναι η δημιουργία κάλων και στενών σχέσεων με τα παιδιά. Από διάφορες έρευνες που έχουν γίνει, φαίνεται ότι η ποιότητα της σχέσης δασκάλου – παιδιού μπορεί να καθορίσει την ακαδημαϊκή ετοιμότητα ενός νηπίου, να τη μεγιστοποιήσει στη μετέπειτα σχολική του πορεία και να επιδράσει θετικά στην κοινωνική συμπεριφορά και προσαρμογή του.

Οι ευθύνες των εκπαιδευτικών αυξάνονται δεδομένου ότι σήμερα καλούνται να βοηθήσουν τους μαθητές τους να θεμελιώσουν γερές βάσεις για την επιβίωση και ολοκλήρωσή τους ως ενεργά μέλη της κοινωνίας στην οποία θα ζήσουν. Χρειάζεται να κατανοήσουν τόσο τους μαθητές και την κοινωνία τους, όσο και τις σχέσεις τους με τον κόσμο που τους περιβάλλει. Θα πρέπει να είναι ανοιχτοί και δεκτικοί σε διάφορες αλλαγές που συντελούνται στην κοινωνία και που επηρεάζουν τα μέλη της και ταυτόχρονα να σέβονται το δικαίωμα των παιδιών να έχουν απόψεις και αξίες που διαφέρουν από τις δικές τους.

Έρευνες σε παιδιά προσχολικής ηλικίας ανέδειξαν ότι οι καλές διαπροσωπικές σχέσεις παιδιού – δασκάλου επιδρούν θετικά στη συμπεριφορά των παιδιών και μπορούν να τη βελτιώσουν ενώ για την περίπτωση των εκπαιδευτικών, τους εφοδιάζουν με νέες δεξιότητες και στρατηγικές. Η ανάγκη προσαρμογής των εκπαιδευτικών σε αυτό το συνεχώς μεταβαλλόμενο κοινωνικό και εκπαιδευτικό πλαίσιο ήταν η αιτία της διαμόρφωσης διαρκούς επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών που αποτελεί πλέον υποχρέωσή τους.

Υπάρχουν κάποιες βασικές αρχές τις οποίες πρέπει να έχει ο εκπαιδευτικός προκειμένου να βοηθήσει και να στηρίξει τα παιδιά προσχολικής ηλικίας. Αν και φαινομενικά ο ρόλος του εκπαιδευτικού προσχολικής ηλικίας φαντάζει εύκολος, δεδομένου ότι για πολλούς ανθρώπους περιορίζεται στη «φύλαξη» των νηπίων, στην πραγματικότητα τα πράγματα δεν είναι έτσι.

Πιο συγκεκριμένα, ο/η νηπιαγωγός δεν πρέπει να κρίνει τους προβληματισμούς και τη στεναχώρια των μικρών παιδιών με γνώμονα τις αξίες και τις αντιλήψεις των ενηλίκων. Γενικότερα,  χρειάζεται να είναι σε θέση να κατανοήσει ότι ο τρόπος σκέψης των νηπίων διαφέρει κατά πολύ από αυτόν των μεγάλων. Τα παιδιά μπορεί να στεναχωριούνται για πράγματα τα οποία οι ενήλικοι θεωρούν άνευ σημασίας. Οι ενήλικοι έχουν την τάση να θεωρούν ότι όλα τα μικρά παιδιά βιώνουν παρόμοιες ψυχολογικές καταστάσεις, γι’ αυτό το λόγο συχνά τα αντιμετωπίζουν με τον ίδιο τρόπο, πράγμα το οποίο δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένο.

Ο εκπαιδευτικός οφείλει να είναι ευαισθητοποιημένος σε αυτά τα θέματα, ώστε να μην κάνει τέτοιου είδους σφάλματα. Επιπρόσθετα, χρειάζεται να γνωρίζει ότι το παιδί προσχολικής ηλικίας δεν έχει μεγάλη ικανότητα για αυτοανίχνευση και ενδοσκόπηση και δυσκολεύεται αρκετά να εκφράσει τις σκέψεις του. Αυτές οι ικανότητες αναπτύσσονται αργότερα στη ζωή και εξαρτώνται από άλλους παράγοντες όπως είναι η βιολογική ωρίμανση, οι κοινωνικές εμπειρίες και η γνωστική εξέλιξη του παιδιού.

Τέλος, είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι ο/η νηπιαγωγός οφείλει να έχει υπόψη του ότι δεν είναι εύκολο να εμπλέξει ένα μικρό παιδί σε συζήτηση, δυσκολία που ενισχύεται ακόμα πιο πολύ όταν ο εκπαιδευτικός ζητά από το παιδί προσχολικής ηλικίας να μιλήσει για τον εαυτό του. Συχνά, είναι προτιμότερο να χρησιμοποιεί δραστηριότητες που εμπλέκουν το παιδί σε συζήτηση με πιο φιλικούς και γνώριμους σε αυτό τρόπους όπως είναι οι δραστηριότητες με παιχνίδι ή ιχνογράφημα για να κινήσει το ενδιαφέρον του και να αρχίσει μια συζήτηση μαζί του με μεγαλύτερη ευκολία. Το παιχνίδι σε πολλές περιπτώσεις αποτελεί ένα ουσιαστικό μέσο μη λεκτικής επικοινωνίας, ειδικά όταν το παιδί δεν νιώθει άνετα να μιλήσει ή δεν έχει ακόμα αναπτύξει τον λόγο του σε τέτοιο επίπεδο ώστε να μπορεί να εκφράσει αυτό που σκέφτεται ή αισθάνεται.

Ολοκληρώνοντας, ένας εκπαιδευτικός χρειάζεται στήριξη από το σχολικό περιβάλλον στο οποίο εργάζεται, από το κοινωνικό περιβάλλον και κυρίως από το οικογενειακό περιβάλλον κάθε παιδιού. Είναι σημαντικό οι γονείς να έχουν εμπιστοσύνη στο έργο του και οφείλουν να το δείχνουν στα παιδιά τους ώστε να δρουν στην αποτελεσματικότερη σχέση παιδιού – δασκάλου. Επίσης, η συνεχής επικοινωνία είναι απαραίτητη καθώς και η διαρκής ενημέρωση για την πρόοδο και ανάπτυξη του παιδιού στον κοινωνικό, προσωπικό, γνωστικό και σωματικό τομέα.

Σεβαστού Παρασκευή Χριστίνα

Νηπιαγωγός

Απόφοιτη Παιδαγωγικού τμήματος Επιστημών Προσχολικής Αγωγής κι Εκπαίδευσης

Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Βιβλιογραφία:

• Garbacz, Lauren L., Zychinski, Kristen E. ,Feuer, Rachel M., Carter, Jocelyn S., Budd, Karen S. (2014). Effects of teacher child interaction training (TCIT) on teacher ratings of behavior change. Psychology in the Schools, vol 51(8): pp 850-865.
• Hanish, Laura D., Martin, Carol Lynn, Fabes, Richard A., Reiser, Mark (2007). ‘Preschoolers’ academic readiness: What role does the teacher –child relationship play? Early Childhood Research Quarterly, vol 22(4): pp 407-422.